Wedloop (1)
Zoals u weet is het hollen of stilstaan met het kapitalisme. In perioden van stilstand publiceren kranten doorgaans akelige grafiekjes, waaruit blijkt dat de economische groei zo ongeveer tot nul is teruggebracht. Er zijn echter mensen die daar bepaald niet wakker van liggen. “Wat maakt het uit”, zo is de redenering, “we gaan er toch niet op achteruit? En voor het milieu is een situatie van nul-groei een zegen.”
Er is zeker wat voor deze redenering te zeggen. Toch is er ook een andere kant aan een stagnerende groei: de werkloosheid gaat oplopen. Dat komt doordat het aantal banen het resultaat is van twee verschillende krachten, technische ontwikkeling en economische groei. De eerste stoot werknemers af, de tweede trekt werknemers aan. Er is in zekere zin sprake van een wedloop tussen techniek en groei.
De technische ontwikkeling laat weliswaar een niet geheel gelijkmatig patroon zien, maar is toch in geen enkel jaar geheel afwezig. Werknemers zijn nu eenmaal duur en bedrijven zullen hun best doen menselijke activiteit te vervangen door die van machines. Gemiddeld neemt de arbeidsproductiviteit met rond de 2 procent per jaar toe. Dat betekent dat het aantal producten dat een werknemer kan maken elk jaar met 2 procent toeneemt.
Alleen al de ontwikkeling van de techniek, die tot uiting komt in een toename van de arbeidsproductiviteit, kost in Nederland jaarlijks tienduizenden banen. Dat er geen massale werkloosheid ontstaat, is te danken aan de economische groei. Als de economie ook met 2 procent zou groeien, stoot de techniek weliswaar nog steeds werknemers af, maar er zijn aan de andere kant ongeveer evenveel extra arbeidskrachten nodig om de toegenomen productie tot stand te kunnen brengen. Het totaal aantal banen verandert dan niet.
Als de economische groei vrijwel geheel stagneert, blijft de techniek mensen overbodig maken. Maar er ontstaan geen extra banen om het verlies te compenseren. De werkloosheid zal dan onvermijdelijk oplopen. Groei heeft de wedloop verloren van de techniek. Gelukkig zijn er ook perioden dat de groei zich de meerdere toont.
Economie in Beelden