Visserij
De Engelse econoom Alfred Marshall (1842-1924) wilde graag begrepen worden. Hij verluchtte zijn boeken dan ook met talloze praktijkvoorbeelden, waarbij hij een zekere voorliefde aan de dag legde voor de visserij. Sindsdien zijn de visserij en de theorie van de zogenaamde schaalvoordelen nauw met elkaar verbonden.
Hij nam als uitgangspunt voor zijn redenering een toenemende vraag naar vis, bijvoorbeeld ten gevolge van bevolkingsgroei. Dat betekent in de eerste plaats een verhoging van de prijs van vis. De vissers gaan daardoor meer winst maken en worden zo aangezet tot het vangen van extra vis. Uiteindelijk zal de visprijs door het toegenomen aanbod weer dalen, maar zullen ze ook tot het oude niveau dalen?
Marshall dacht van wel, misschien zou de vis zelfs nog goedkoper kunnen worden dan vroeger. Hij verklaarde dat met behulp van schaalvoordelen: productie op grotere schaal kan goedkoper zijn. Er moeten meer schepen worden gebouwd, meer netten worden gemaakt. De productie ervan kan daardoor gestandaardiseerd worden en dat brengt kostenvoordelen met zich mee. Zowel bij de visserij zelf als bij de toeleverende bedrijven wordt meer ervaring en deskundigheid opgedaan. Dat alles leidt tot een dalende visprijs, niet direct, maar op termijn.
Het probleem was echter dat die schaalvoordelen niet tot in het oneindige zouden optreden. Sterker nog, ze konden wel eens in hun tegendeel omslaan. Bij nog steeds toenemende vraag naar vis, raken de visgronden vlak onder de kust op den duur uitgeput. Er zijn langere en dus duurdere tochten naar nieuwe visgronden nodig. Er zijn waarschijnlijk ook andere en duurdere viskotters nodig en wellicht ook andere netten. Kortom, uiteindelijk gaan de visprijzen weer stijgen. Schaalvoordelen zijn omgeslagen in schaalnadelen.
Deze redenering kan op allerlei bedrijfstakken worden toegepast. Geliefd in dit verband is het onderwijs. Ooit hoopte verschillende ministers van Onderwijs te profiteren van schaalvoordelen door het vormen van mammoetscholen. Die hebben we inmiddels en onderwijsgevenden weten inmiddels ook wat schaalnadelen zijn. Er zijn wat congiërges verdwenen, maar de anonimiteit en bijbehorende agressie doen de sfeer op veel scholen geen goed. Marshall had het kunnen voorspellen.
Economie in Beelden