Veilingmeester
Er zijn veilingen in soorten en maten. Er zijn veilingen bij opbod, zoals voor huizen en antiek; er zijn ook veilingen bij afslag, zoals voor groente en fruit. Vooral de veiling bij opbod heeft een belangrijke rol weggelegd voor de veilingmeester. Voortdurend is zijn sonore stem te horen, die steeds hogere prijzen afroept.
De Franse econoom Léon Walras (1834-1910) vond de figuur van de veilingmeester zo interessant dat hij hem een belangrijke plaats in zijn werk heeft toebedeeld. Als metafoor, wel te verstaan, dat wil zeggen in overdrachtelijke zin. Voor Walras was de economie eigenlijk één grote veiling, waar tegelijkertijd duizenden prijzen tot stand komen.
Om te begrijpen waarom Walras een veilingmeester nodig had, moeten we eerst weten waarnaar hij op zoek was. De vraag waarmee hij zijn halve leven heeft geworsteld, luidt in het kort: Waarom ontaardt een markteconomie eigenlijk niet in een geweldige chaos? Iedereen doet maar, er is geen planningsbureau die de zaak in de gaten houdt en stuurt en toch kun je bepaald niet zeggen dat de kapitalistische economie een puinhoop is. Als je door een willekeurige supermarkt loopt, krijg je tenminste niet die indruk.
Een deel van het antwoord op Walras’ vraag was natuurlijk al minstens een eeuw bekend: de prijzen zorgen ervoor dat markten in evenwicht komen. Tekorten zorgen voor een prijsstijging, waardoor aanbieders geprikkeld worden meer te produceren. Overschotten veroorzaken een prijsdaling, hetgeen de productie ontmoedigt. Markten kunnen zichzelf prima reguleren.
Maar Walras piekerde verder. Hing niet alles in de economie met alles samen? Als de vraag naar stofzuigers toeneemt, gaat de prijs van deze nuttige producten omhoog. Mensen houden dan minder geld over om, laten we zeggen, tomaten te kopen. Het stelsel van vele duizenden markten had zoveel onderlinge verbindingen dat een gewoon mens er gek van zou worden als hij alles probeerde te overzien. Maar gelukkig houdt de veilingmeester het hoofd koel.
Hij blijft als een geprogrammeerde robot prijzenreeksen afroepen van al die goederen in de overtuiging dat er één ‘set’ prijzen is die al die markten tegelijkertijd in evenwicht brengt. Walras heeft zich afgepijnigd over de vraag of er zo’n set prijzen kon bestaan. Het kon, volgens hem, en daarmee was het kapitalisme van de chaos gered.
Economie in Beelden