Spelden
Eén van de beroemdste voorbeelden in de economie is afkomstig van de achttiende-eeuwse Schotse econoom Adam Smith en gaat over spelden. Er was een tijd dat speldenmakers alle handelingen die nodig waren voor de productie uitvoerden: stukje draad afknippen, puntje eraan, kopje erop, verpakken. Fijn afwisselend werk, maar het schoot niet op. Veel meer dan twintig spelden per dag kon zo’n man (vrouwen kwamen niet in een werkplaats) nauwelijks maken.
Smith keek zijn ogen dan ook uit toen hij een speldenfabriek bezocht waar de werknemers zich specialiseerden. De hele dag puntjes slijpen, bijvoorbeeld. Een ander sloeg er de hele dag kopjes op. Een beetje saai, dat wel, maar de productiviteit steeg met sprongen. Door deze verregaande arbeidsverdeling kon de productie worden opgevoerd tot 4.800 spelden per man per dag.
Smith ontdekte dus het principe van de arbeidsverdeling en hij was er zo tevreden over dat hij het direct maar bombardeerde tot dé motor van de economische groei. Geen slecht idee misschien, maar op het moment van ontdekking was het eigenlijk al achterhaald. Er ontsnapte namelijk iets aan Smith’s aandacht en wel de ontwikkeling van de techniek. De uitvinder van de stoommachine, James Watt, mocht dan een persoonlijke kennis van hem zijn geweest, onze Schotse filosoof zag de revolutionaire betekenis van de stoomenergie over het hoofd. Wie een moderne metaalfabriek bezoekt, kan daar ergens in een hoek een apparaatje ziet staan dat per dag zo’n kwart miljoen spelden uitspuwt. Van arbeidsverdeling is geen sprake meer, er is niemand in de buurt, alles volautomatisch. Daar zou Smith toch wel van opkijken.
Volgens Smith moeten niet alleen mensen, maar ook landen zich specialiseren en wel in de productie van die goederen die ze goedkoper dan andere landen kunnen maken. Een absolute voorwaarde is dan wel dat er vrijhandel bestaat: overheden moeten de goederenstromen niets in de weg leggen. Alle economen zijn het er over eens dat de geweldige productiegroei van de afgelopen eeuw in elk geval gedeeltelijk aan een toenemende vrijhandel is te danken. Of in de fabriek die Smith bezocht, ook zijn theorie over de internationale handel werd geboren is niet bekend, maar het zou mooi wezen als het waar was.
Economie in Beelden