Actuele Beschouwingen



Nivellering



22 juli 2017

Inkomensverschillen vormen een rijke bron voor maatschappelijke discussie. Politici waren de afgelopen halve eeuw van mening dat de verschillen te groot waren en namen nivellerende maatregelen, d.w.z. maatregelen die de verschillen kleiner maken. Daardoor neemt de overheid in westerse landen 30 tot 40 procent van de verschillen weg die zonder haar ingrijpen zouden bestaan.

Om te beginnen is de inkomstenbelasting progressief, d.w.z. je betaalt een hoger percentage aan belasting naarmate je meer verdient. Probleem is wel dat rijke mensen hogere hypotheken kunnen afsluiten en daarmee een ruimer gebruik van de hypotheekrenteaftrek kunnen maken. De progressie in de inkomstenbelasting wordt daardoor voor een flink deel teniet gedaan.

Wat echt helpt de inkomensverschillen te verkleinen is ons systeem van sociale zekerheid. De genoemde 30 tot 40 procent nivellering is vooral te danken aan de sociale uitkeringen, van bijstand tot WW, van wajong-uitkering tot kinderbijslag.

Maar er is meer overheidsoptreden dat de inkomensverdeling beïnvloedt. U betaalt niet alleen inkomstenbelasting, maar via uw consumptieve bestedingen ook indirecte belastingen, voornamelijk btw en accijns. Wie het niet breed heeft, geeft zijn inkomen vrijwel geheel uit. Meer gefortuneerde burgers hebben de mogelijkheid een deel van hun inkomen te sparen. In verhouding tot hun inkomen betalen arme mensen meer indirecte belastingen dan rijke mensen. De heffing van indirecte belastingen heeft dus een denivellerend effect.

Maar de overheid doet ook iets met de door haar ontvangen belastingen. Welke bevolkingsgroepen profiteren het meest van de overheidsvoorzieningen, afgezien dus van sociale uitkeringen? Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) heeft daar voor Nederland onderzoek naar gedaan. Het blijkt dat mensen met relatief lage inkomens het meest profiteren van voorzieningen als openbaar vervoer, thuiszorg en schuldsanering. Mensen met relatief hoge inkomens profiteren vooral van subsidies op culturele voorzieningen (musea, theatervoorstellingen) en onderwijs (hun kinderen volgen langer onderwijs en op een hoger niveau). Volgens het SCP valt de balans licht uit in het voordeel van de hogere inkomensgroepen.

De conclusie is dat het nivellerend effect van de sociale uitkeringen voor een deel teniet wordt gedaan door de heffing van indirecte belastingen en de mate waarin men profiteert van overheidsvoorzieningen.


Actuele Beschouwingen