Malthus en de opwarming van de aarde
Ruim twee eeuwen geleden maakte een essay van de Engelse geestelijke Thomas Robert Malthus furore. Malthus had een simpele en daardoor aansprekende redenering. Als er niets veranderde zou de bevolkingsomvang elke vijfentwintig jaar verdubbelen. De voedselproductie kon deze bevolkingsexplosie echter niet bijhouden, waardoor periodiek optredende hongersnoden zouden optreden om bevolkingsomvang en voedselproductie weer met elkaar in evenwicht te brengen.
Er liepen in de tijd van Malthus ongeveer 1 miljard mensen op aarde rond. Een verdubbeling elke vijfentwintig jaar zou een wereldbevolking van rond de 250 miljard mensen nu betekenen. We komen dan in Soylent Green-achtige toestanden. Soylent Green is een sciencefictionfilm uit 1973, spelend in een zwaar overbevolkte wereld. De hoofdpersoon komt erachter dat overledenen tot koekjes worden verwerkt, die vervolgens aan de hongerige bevolking worden uitgedeeld.
Die drastische maatregel is in werkelijkheid tot nu toe niet nodig geweest. De huidige wereldbevolking telt iets meer dan ‘slechts’ 7 miljard mensen. Gezinnen hebben de neiging kleiner te worden naarmate het inkomen stijgt. Verder kon Malthus onmogelijk de enorme productiviteitsstijging in de landbouw hebben voorzien. Maar destijds zat de schrik er goed in. Malthus’ naam is nog lang verbonden geweest aan allerlei vormen van geboortebeperking.
Een jaar voor de film Soylent Green uitkwam, publiceerde de zogenaamde Club van Rome haar rapport met een onheilspellende boodschap. Rond het midden van de 21ste eeuw zou het huidige systeem van productie en bevolkingsgroei dramatisch vastlopen door gebrek aan natuurlijke hulpbronnen en uit de hand lopende vervuiling. Net als de boodschap van Malthus, is ook deze voorspelling inmiddels sterk gerelativeerd.
Moeten we tegen de achtergrond van meevallende rampscenario’s ook de huidige zorgen over de door mensen veroorzaakte opwarming van de aarde wegwuiven? Dat zou een miskenning zijn van de waarde van het soort waarschuwingen als van Malthus en de Club van Rome. Juist de bewustwording van het probleem kan tot de oplossing bijdragen. In hoeverre Malthus’ essay tot een afzwakking van de bevolkingsgroei heeft geleid, kan ik moeilijk beoordelen. Maar dat het Rapport van de Club van Rome heeft bijgedragen tot o.a. het beperken van de milieuvervuiling is zeer aannemelijk. We doen er daarom beter aan de huidige ‘klimaatwaarschuwingen’serieus te nemen en niet weg te relativeren.
Mini-essays