Actuele Beschouwingen



Lage rente



24 juni 2017

Weer een mededeling van mijn bank dat de spaarrente verlaagd wordt. Ook de pensioenfondsen moeten nu al jarenlang hun leden melden dat ten gevolge van de lage rente er niet geïndexeerd kan worden. Met als gevolg een koopkrachtverlies van zo'n 12 procent sinds 2008. Vaak wordt de Europese Centrale Bank (ECB) met haar opkoopprogramma voor de lage rente verantwoordelijk gesteld.

Al geruime tijd koopt de ECB maandelijks voor € 60 miljard (tot voor kort zelfs € 80 miljard) obligaties op, met name staatsobligaties. Dat geld komt vooral bij de banken terecht, die geacht worden het uit te lenen ter stimulering van de economie en de inflatie. Die overvloed aan liquiditeiten drukt de rente.

Nu is € 60 miljard voor een arme sterveling een onvoorstelbaar bedrag. Maar op de markt voor Europese obligaties (staats- en bedrijfsobligaties samen) gaat jaarlijks zo'n € 10 biljoen om (een biljoen is 1.000 miljard). Bij het jaarlijkse ingrijpen van de ECB gaat het dan om ruim 7 procent van de Europese obligatiemarkt. Een bescheiden percentage misschien, niettemin gaat het om enorme bedragen.

De ECB dus als schuldige voor de lage rente? Zo wordt het vaak voorgesteld en zonder twijfel hebben de ECB-acties een drukkend effect op de rente. Maar de ECB opereert in een bepaalde economische context. Zonder die context kun je je afvragen of de ECB in staat zou zijn de rente rond de nul procent te krijgen en te houden.

Er zijn economen die als ultieme oorzaak van het overschot aan liquiditeiten wijzen op de introductie van de anticonceptiepil in de jaren zestig. Het gebruik van de pil leidde tot een afname van de bevolkingsgroei. De relatief grote groep 'babyboomers' die daarvóór geboren werd, overstroomt de vermogensmarkt nu met haar besparingen, die door de generaties erna niet of nauwelijks geabsorbeerd kunnen worden. Ouderen consumeren weinig en sparen veel. Die besparingen kunnen door hun geringer in aantal zijnde kinderen nauwelijks worden ‘opgemaakt’ via hypotheken en persoonlijke leningen. Het resultaat is een overschot op de vermogensmarkt en een dalende rente.

Als het inderdaad demografische oorzaken zijn die de rente laag houden en niet in de eerste plaats de acties van de ECB, zijn spaarders en pensioenfondsen voorlopig niet van de problemen af. Er gaan dan al snel tien, vijftien jaar overheen voordat vraag en aanbod op de vermogensmarkt weer enigszins in evenwicht komen.


Actuele Beschouwingen