Jongens zijn slimmer dan meisjes en andere mythes over leren en onderwijs
Pedro de Bruyckere & Casper Hulshof
LannooCampus & Van DuurenPsychologie; 139 blz., € 19,99
2013
Om direct maar met de conclusie te beginnen: dit boek van De Bruyckere & Hulshof kunt u als onderwijsgevende niet ongelezen laten. Ik ben in het algemeen geen grote fan van onderwijskundige literatuur, maar dit boek heb ik met plezier gelezen. Misschien komt dat door de insteek van de auteurs: het gaat erom grote schoonmaak te houden (“grote kuis te houden” in de woorden van de Vlaamse De Bruyckere) onder een aantal min of meer algemeen aanvaarde, maar onbewezen denkbeelden.
De werkwijze is overzichtelijk. De auteurs presenteren een 36-tal ‘mythes’ over leren en onderwijs, om ze vervolgens te confronteren met relevant onderzoek. Steevast blijkt dan dat er weinig tot niets van die ideeën klopt of dat er geen enkel bewijs voor is. Het gaat om ideeën waarvan u een aantal vast wel kent, omdat ze als min of meer vanzelfsprekend worden aangenomen. Na lezing van dit boek bent u misschien enkele onderwijskundige illusies armer, maar het is ook goed denkbaar dat u zich opgelucht voelt.
Neem het populaire idee dat er verschillende leerstijlen bestaan en dat je als leerkracht daarbij zo veel mogelijk moet aansluiten. Als je bijvoorbeeld een aanhanger van de opvatting van Kolb bent en onderscheid maakt tussen denkers, doeners, dromers en beslissers, zou je daar in je onderwijs gebruik van kunnen maken. Echter, er is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor deze indeling, laat staan voor de effectiviteit van onderwijs dat daarop is gebaseerd. Hier is, kortom, sprake van een onderwijskundige mythe.
Een andere hardnekkige mythe gaat over het leereffect van bepaalde werkvormen. Zo zou je van de leerstof die je via instructie krijgt aangeboden minder dan 10 procent onthouden. Leerstof tot je genomen via lezen doet het nauwelijks beter. Veel effectiever, 50 procent, is het over de stof te discussiëren. Van de stof die je zelf doceert onthoud je zelfs 90 procent. Hoewel dit soort percentages regelmatig in onderwijskundige handboeken opduikt, is er geen enkel onderzoek dat dit populaire idee bevestigt. Sterker nog, er is onderzoek waaruit blijkt dat er nauwelijks verschil is tussen de diverse manieren waarop de leerstof wordt aangeboden.
En zo gaan de auteurs verder. Nog enkele interessante mythes:
-
Als je alles kunt opzoeken, is kennis onbelangrijk.
-
Je leert effectief door probleemgestuurd onderwijs.
-
Jongens zijn beter in wiskunde dan meisjes.
-
Je moet rekening houden met meerdere soorten intelligenties.
-
93 procent van onze communicatie is non-verbaal.
-
Nieuwe technologie veroorzaakt een revolutie in het onderwijs.
-
Jongens zouden vaker les moeten krijgen van een man.
U herkent er vast wel een paar, misschien houdt u in uw onderwijs met sommige ervan wel rekening. In dat geval is het volgens de auteurs het beste er zo snel mogelijk afscheid van te nemen; er is geen onderzoek dat deze ideeën bevestigt.
De behandeling van de diverse mythes’ is kort, soms een tikkeltje te kort, je zou soms wat meer informatie willen hebben. Daar staat tegenover dat de auteurs steeds verwijzen naar de relevante literatuur, maar in hoeverre je tijd en mogelijkheid hebt die erop na te lezen is natuurlijk de vraag.
De Bruyckere & Hulshof hebben begrepen dat je niet alleen moet afbreken, maar de lezer ook ideeën moet aanreiken die wel bewezen hebben te werken. Zo is de mate en vorm van feedback belangrijk. Daarbij is een geschreven commentaar aanzienlijk effectiever dan een cijfer. Daarnaast wordt de leerstof pas echt onthouden als de leerling met een probleemstelling wordt geconfronteerd die ook daadwerkelijk als een probleem wordt ervaren. Verder volgen min of meer bekende strategieën als leren via concrete voorbeelden en het creëren van afwisseling. Ook geven de auteurs enkele bruikbare tips voor het gebruik van nieuwe technologieën in het onderwijs en zulke uiteenlopende zaken als zittenblijven, de optimale schoolgrootte en de lerarenloopbaan. Duidelijk is echter dat deze tips niet het sterke punt van het boek vormen. Het gaat vooral om het ontmaskeren van een aantal ingeslepen ideeën en kennisname daarvan geeft al leesplezier genoeg.
Recensies