Grandchildren
In 1930, tijdens de ernstigste economische crisis van de twintigste eeuw, schreef de Engelse econoom John Maynard Keynes een opmerkelijk optimistisch artikel, Economic Possibilities for our Grandchildren. Hij begon dit, tegenwoordig ook weer veel geciteerde, artikel met de vaststelling dat we het nu — dat wil zeggen in 1930 — wel erg somber inzagen. We zouden er beter aan doen te kijken naar de wat verder gelegen toekomst. Hoe zouden onze kleinkinderen er economisch gezien aan toe zijn?
Keynes voorzag dat die kleinkinderen voor het eerst in de geschiedenis zouden leven in een wereld waarin het economisch probleem was opgelost. Des te spijtiger overigens dat hij zelf geen kleinkinderen had. Keynes nam aan dat de economische groei na afloop van de crisis vanzelf weer de draad van de afgelopen eeuwen zou opvatten. Over honderd jaar zouden we per persoon dan acht keer zo welvarend zijn als in 1930. Vooropgesteld overigens dat er geen grote oorlogen zouden uitbreken en de bevolking niet al te sterk meer groeide.
Heeft Keynes gelijk gekregen? We zijn nog geen eeuw verder, maar per hoofd van de bevolking is het inkomen in Europa ruim vijf keer hoger dan in 1930. Tel daarbij op dat we de verwoestende Tweede Wereldoorlog hebben gehad en een stevige bevolkingsgroei — in Nederland ruim een verdubbeling van de bevolkingsomvang — dan kunnen we vaststellen dat Keynes het bij het rechte eind had wat de economische groei betreft.
Maar hebben we ook het gevoel dat de oplossing van het economisch probleem aanstaande is? En gaat de werkweek richting de vijftien uur, zoals Keynes voor onze kleinkinderen voorzag? We merken er nog weinig van. Velen in de westerse wereld hebben moeite de eindjes aan elkaar te knopen. En wat de werkweek betreft, in Europa staat tien procent van de beroepsbevolking aan de kant en — enigszins gechargeerd — de rest werkt veertig uur. Er moet kennelijk nog het een en ander gebeuren.
Afgezien daarvan, het is opmerkelijk dat 84 jaar geleden een gezaghebbend econoom verder keek dan de wat treurige waan van de dag en tot optimistische conclusies kwam. Dat soort geluiden ontbreekt nu. Een econoom als de Fransman Thomas Piketty heeft wel degelijk een brede historische kijk op de ontwikkelingen, maar ziet een negentiende-eeuwse ongelijkheid in het verschiet liggen. Laten we hopen dat het huidige pessimisme onder economen niet als een — excuus voor de Engelse uitdrukking — self fullfilling prophecy gaat werken.
Mini-essays