Doet de ECB aan politiek?
8 april 2017
Als de overheid besluit de hypotheekrenteaftrek af te schaffen, noemen we dat een politiek besluit. Toen ABN Amro in 2007 door buitenlandse banken werd gekocht en in drieën opgebroken, bemoeide de politiek er zich niet mee, het ging immers om ontwikkelingen in de markt. Maar ‘politiek’ of ‘markt’, in beide gevallen gaat het om besluiten met grote maatschappelijke gevolgen. Er is ook een verschil: een politiek besluit behoort onderworpen te zijn aan democratische controle, bij beslissingen in de marktsector is dat veel minder het geval.
De onduidelijkheid over wat al dan niet politiek genoemd kan worden, vinden we ook in discussies over de centrale bank. De Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt is opgericht om de inflatie in het eurogebied te bestrijden, of breder: om een stabiel prijspeil te realiseren. Nu is íedereen voor een stabiel prijspeil, de ECB opereert dan ook onafhankelijk van de politiek. Als de prijzen bijvoorbeeld te hard stijgen, draait de ECB aan een paar knoppen en de zaak is geregeld.
Maar er is wel een probleem: de manier waarop de ECB te werk gaat heeft nogal wat gevolgen. Zo veel, dat je je kunt afvragen of de ECB wel de min of meer technische, apolitieke instelling is die het claimt te zijn. Vooral in de nasleep van de kredietcrisis betrad de ECB tot dan toe onontgonnen terrein met wel degelijk politieke consequenties.
Om deflatie te voorkomen pompt ze elke maand tientallen miljarden euro's in de economie. Mede daardoor is de rente historisch laag, waardoor spaarders en pensioenfondsen ernstig gedupeerd raken. Je kunt natuurlijk weigeren om dat beleid 'politiek' te noemen, maar de maatschappelijke gevolgen zijn er niet minder om.
Nog duidelijker wordt een en ander als de ECB zich mengt in het beleid van een individueel land. Een voorbeeld. Destijds heeft de ECB een land als Griekenland laten weten dat het hervormingen moet doorvoeren wil het op steun van de ECB kunnen blijven rekenen. De keus voor Griekenland was dus tussen hervormen of uit de euro. En hervormingen in een kapitalistische economie zijn altijd maatregelen om vrije markten meer ruimte te geven. Dat ziet er toch wel redelijk politiek uit.
Als een organisatie beleid uitvoert met dergelijke gevolgen, ligt een vorm van democratische controle voor de hand. Afgezien overigens van de vraag of het niet eens tijd wordt dat Griekenland bijvoorbeeld de corruptie aan banden legt. Maar of een 'onafhankelijke' organisatie als de ECB dat moet doen is de vraag.
Actuele Beschouwingen