Bildung & Beruf
Bladerend door een ‘geschiedenis’ van de stad Amsterdam viel het me op tot hoeveel sociale verbanden een burger in de zeventiende eeuw vrijwel automatisch behoorde. Familie, kerk, gilde, schutterij dan wel burgerwacht — het waren instellingen die mensen met de samenleving verbonden. In de eenentwintigste eeuw is daar alleen de familie van over en ook dat soort verbanden is losser dan vroeger.
Typisch voor de negentiende-eeuwse Duitse burger was zijn veronderstelde ontplooiing via 'Bildung und Beruf'. Aan de ene kant ontwikkelde het individu zich intellectueel via studie van wetenschappen, filosofie, kunst. Aan de andere kant was er de vraag hoe het individu zich in de samenleving voegde. Die weg zou via het beroep moeten lopen. Het beroep zou de brug tussen individu en samenleving moeten zijn.
Het beroep werd opgevat als een serieuze zaak, als een roeping bijna, het woord zegt het al. Voeg daarbij typisch burgerlijke deugden als ordelijkheid, plichtsbesef en spaarzaamheid en we zien de Duitse burger nauwgezet zijn maatschappelijke taak vervullen en aldus in de samenleving opgenomen worden.
Vervult het beroep tegenwoordig eenzelfde functie? Dat lijkt er wel op. Eén van de onaangename gevolgen van werkloosheid, naast een zeker inkomensverlies, is dat een min of meer vanzelfsprekende band met de samenleving is doorgesneden. Daarnaast ontlenen mensen een deel van hun identiteit niet zelden aan hun beroep. De standensamenleving mag dan zijn verdwenen, het beroep bepaalt nog steeds iemands plek in de maatschappelijke hiërarchie.
Feitelijk speelt het beroep in dit opzicht nu een nog belangrijker rol dan in het zeventiende-eeuwse Amsterdam of het negentiende-eeuwse Duitsland. Min of meer automatische verbanden met de samenleving ontbreken immers. Niet voor niets gaan veel gepensioneerden op zoek naar vrijwilligerswerk om zo de band met de samenleving te behouden of te herstellen.
Een en ander betekent dat het van belang is zo veel mogelijk mensen bij het arbeidsproces te blijven betrekken. Als volledige werkgelegenheid steeds meer onmogelijk blijkt te worden, moeten we de beschikbare banen beter verdelen. Werkloosheid zoals bijvoorbeeld in Spanje, waar een kwart van de beroepsbevolking zonder werk zit en de jeugdwerkloosheid tot 50 procent oploopt, is niet bepaald bevorderlijk voor de sociale samenhang
Mini-essays