Zonnevlekken
Eén van de aardigste verklaringen van de steeds terugkerende golfbewegingen in de economie is afkomstig van de negentiende‑ eeuwse Engelsman Stanley Jevons (1835-1882). In de tweede helft van de negentiende eeuw kwam bij een aantal economen de gedachte op van een min of meer regelmatige golfbeweging in de economie, de zogenaamde conjunctuurgolf. In die tijd meende men een golfbeweging van zo’n 10 à 12 jaar te ontwaren.
Uiteraard werd veel nagedacht over de oorzaak van de conjunctuurgolven. De meeste theorieën zochten de oorzaak in de markteconomie zelf. Ondernemers zouden bijvoorbeeld de vraag naar eindprodukten stelselmatig verkeerd beoordelen, waardoor ze soms te weinig, soms te veel investeerden. Een andere ‘interne’ oorzaak zou met de rentestand te maken hebben. Banken waren soms erg gemakkelijk met het uitlenen van geld en verlaagden de rente. Zo jaagden ze de economie aan, maar daaardoor werd het geld schaars en moesten de banken de rente weer verhogen, waardoor de economie werd afgeremd.
Jevons bedacht dat de oorzaak ook wel eens buiten het marktsysteem kon liggen. Het was al vanaf de dagen van Galileï (1564‑1642) bekend dat zich op de oppervlakte van de zon zonnevlekken vormden. Zonnevlekken zijn er in feite voortdurend, op het zonne‑oppervlak wisselen actieve en minder actieve gebieden elkaar af. Maar om de elf jaar doet zich een concentratie van zonnevlekken voor en het was verleidelijk om de zonnevlekcyclus in verband te brengen met de conjunctuurcyclus.
Jevons’ redenering was dat beide cycli op een of andere manier moesten samenhangen, maar hoe, dat wist hij niet precies. Had Jevons maar geluisterd naar statistici, die hem verteld zouden hebben dat twee gelijktijdig optredende gebeurtenissen nog geen samenhang hoeven te vertonen. De haan kan nu wel denken dat de zon opgaat, omdat hij (de haan, dus) gekraaid heeft, maar niemand die daarin gelooft. Ook hoeven een toename van het aantal ooievaars en een toename van het geboortecijfer niet altijd met elkaar samen te hangen.
Maar Jevons bleef in zijn theorie geloven. Hij dacht dat de zonnecyclus de oogsten op aarde zou beïnvloeden en via de oogsten zou het gehele economisch leven een cyclus gaan vertonen. Op dit moment geloven de meeste economen niet meer in een min of meer regelmatige golfbeweging, zodat de zonnevlekkentheorie niet meer van toepassing is. Maar als historische curiositeit blijft ze interesant.
Economie in Beelden