Zilvervloot
In het jaar 1627 vond in de baai van Matanzas aan de noordkust van Cuba een kort zeegevecht plaats. Het resultaat was dat een vloot van 38 Spaanse schepen door de Nederlandse admiraal Piet Hein werd buitgemaakt. De veroverde schepen bevatten, naast een flinke hoeveelheid goud, ook 177.000 pond zilver. Het was deze Zilvervloot die de naam van Piet Hein onsterfelijk zou maken.
De met edelmetaal beladen vloot was slechts één van de vele die het leeggeplunderde Midden-Amerikaanse gebied verlieten, op weg naar Spanje. Nu kun je je met goud en zilver niet kleden, noch kun je het eten, maar je kunt er wel mee betalen en dat is precies wat de Spanjaarden deden. Min of meer tegelijkertijd deden zich overal in Europa sterke prijsstijgingen voor. Deze inflatie, die rond 1500 begon en tot ver in de zeventiende eeuw voortduurde, is door de historicus J.G. van Dillen aangeduid als ‘de zweepslag van het zilver’.
De 177.000 pond zilver die in handen van de opstandige Republiek der Verenigde Nederlanden kwam, werd door stadhouder Frederik Hendrik onder andere gebruikt om het beleg van ’s Hertogenbosch te financieren. Soldaten, wapens en munitie werden betaald met geld dat in zekere zin uit de lucht kwam vallen. Het nieuw in omloop gebrachte geld kwam bovenop het al bestaande en moest daarmee gaan wedijveren. Geen wonder dat het geld minder waard werd of, wat hetzelfde is, dat de prijzen gingen stijgen. In het jaar 1650 lag het prijspeil ruwweg 7 à 8 keer hoger dan in 1500.
De tijdgenoten legden al snel verband tussen de inflatie en de sterk gestegen hoeveelheid betaalmiddelen. Hoewel we tegenwoordig geneigd zijn de zestiende-eeuwse inflatie mede toe te schrijven aan de toegenomen bevolkingsdruk, ontkennen maar weinig historici het verband tussen de toenmalige inflatie en de toename van de geldhoeveelheid. Deze relatie is later door economen als Irving Fisher en Milton Friedman uitgewerkt in de zogenaamde kwantiteitstheorie.
In de 21ste eeuw gebruiken centrale banken deze kwantiteitstheorie om hun beleid te bepalen. Als ze ergens bang voor zijn, is het wel inflatie en ze zijn officieel aangesteld om de inflatie te bestrijden. Om hun taak uit te voeren hebben ze de beschikking over verschillende instrumenten, één daarvan is de beheersing van de geldhoeveelheid. De nasleep van de verovering van de Zilvervloot is nog niet vergeten.
Economie in Beelden