Kate Raworth
11 november 2017
Onlangs gaf de Britse econoom Kate Raworth in het programma Buitenhof haar kritische visie op de huidige economische wetenschap. En ze is niet de enige met kritiek. Onder universiteitsstudenten en -medewerkers is de laatste jaren onder naam Rethinking Economics een beweging ontstaan met als doel een ander soort economiebeoefening.
Raworth aarzelt niet de economie een politieke ideologie vermomd als wetenschap te noemen. Ze verzet zich tegen het idee dat de economische wetenschap waardevrij, neutraal, zou zijn. Als Raworth het begrip ideologie in de marxistische betekenis gebruikt, dus als een stelsel ideeën om bepaalde belangen te bevorderen, lijkt dat me nogal overdreven. Maar dat de economische theorie zich nogal ver van de werkelijkheid heeft verwijderd, valt niet te ontkennen.
Oorzaak is de wens van veel economen zich te spiegelen aan een ‘echte’ wetenschap, bijvoorbeeld de natuurkunde. Het zegt iets dat de enige Nederlandse Nobelprijswinnaar economie, Jan Tinbergen, van oorsprong natuurkundige was. Gevolg was dat de vakbladen economie na de Tweede Wereldoorlog slechts te volgen waren en zijn na een grondige scholing in de wiskunde. De economie moest een harde wetenschap worden en neutrale uitspraken doen. Economen kregen daardoor een obsessie met cijfers (“De enige cijfers in míjn boek zijn de paginanummers”, aldus Raworth).
Een ander gevolg van het ontwikkelen van een soort sociale fysica is het ontbreken van elke historische context. Studenten economie hoeven niets te weten over de industriële revolutie of over de depressie van de jaren dertig.
Een belangrijk punt van Raworth is verder dat economen te zeer gefixeerd zijn op een verkeerd soort groei, namelijk groei van het bruto binnenlands product (bbp). Het bbp zegt in haar ogen weinig over de problemen waarmee gewone mensen elke dag te maken hebben. Het is een abstractie, die vooral in de hoofden van economen bestaat. En behalve een abstractie, is bbp-groei bepaald niet waardevrij. Huishoudelijk en vrijwilligerswerk zijn niet in het bbp opgenomen, de vervuilende productie van kolencentrales wel.
Deze kritiek is bepaald niet nieuw. Er zijn al geruime tijd alternatieven voor het bbp, zoals de Human Development Index van de Verenigde Naties. Toch is het goed te luisteren naar kritische geluiden als dat van Raworth. Al was het maar om te voorkomen dat economen een gesloten kaste van modellenbouwers gaan vormen.
Actuele Beschouwingen