ECB-medicijn
12 augustus 2017
Door medici kan het effect van een medicijn doorgaans redelijk goed worden voorspeld. Zeker als het medicijn vaak wordt voorgeschreven en elke keer weer hetzelfde resultaat geeft. Maar wat als een bepaald medicijn bij wijze van experiment slechts één keer is toegediend — hoe zeker ben je dan van je zaak?
De centrale banken van een aantal westerse landen hebben als medicijn hun economieën een forse monetaire impuls gegeven. Ze claimen dat deze impuls succesvol was, de economische groei is immers weer terug van weggeweest. Maar hoe zeker kun je daarvan zijn? Nog nooit eerder is een dergelijk medicijn op deze schaal toegediend; behalve dan in Japan, waar het succes ervan bepaald niet overtuigend is. Bovendien kan niemand vertellen hoe de economie zich zonder het medicijn zou hebben ontwikkeld.
De impuls bestaat uit het opkopen van waardepapieren als obligaties, vooral staatsobligaties, maar ook bedrijfsobligaties. Deze obligaties werden met name van de banken gekocht, die geacht werden met de opbrengst via een lage rente kredieten te verstrekken en zo de economie aan te jagen. Het gaat niet om kinderachtige bedragen. Sinds maart 2015 heeft de Europese Centrale Bank (ECB) voor ruim 1700 miljard euro aan obligaties opgekocht, tweeëneenhalf keer het bruto binnenlands product van Nederland.
Er zijn aanwijzingen dat de ECB de aankopen geleidelijk wil gaan afbouwen. Binnen het ECB-bestuur waren er altijd al tegenstanders van het opkoopprogramma, vooral van Duitse en Nederlandse kant. En nu het economisch beter gaat, kunnen de steunmaatregelen worden afgebouwd. Maar kan dat zonder risico’s?
Er zijn economen die de huidige lage rente als een generatieprobleem zien. Westerse bevolkingen vergrijzen. Oudere generaties sparen relatief veel, de jongere generaties kunnen al die besparingen niet opnemen. Er is een overvloed aan vermogen, dat de rente drukt. Het ECB-beleid zorgt alleen maar voor nog meer vermogen dat op de markt komt. Een medicijn dat niet werkt. De afbouw van het ECB-beleid zal dan even weinig sporen nalaten als de invoering ervan.
Toch zijn er wel degelijk risico's, vooral voor een Zuid-Europees land als Italië. Als de Italiaanse staatsschuld niet meer wordt opgekocht door de ECB, zal de Italiaanse rente naar verwachting sterk stijgen en de staatsschuld onbeheersbaar kunnen worden. Alle reden voor de Italiaanse ECB-president Mario Draghi om het ECB-medicijn zeer geleidelijk af te bouwen.
Actuele Beschouwingen