Basisinkomen
2 december 2017
De Engelse econoom Guy Standing publiceerde in 2011 een boek over wat hij het ‘precariaat’ noemt, samentrekking van precair en proletariaat. Hij ziet in de westerse wereld de opkomst van een nieuwe onderklasse, laag opgeleid, met tijdelijke en dus onzekere banen, lage inkomens en gevoelig voor populisten. Het is een groep die zich geen deel voelt uitmaken van wat je de officiële samenleving kunt noemen.
Onlangs verscheen een nieuw boek van Standing, over het basisinkomen. Hij ziet het basisinkomen als een mogelijke oplossing om het precariaat sociale en economische veiligheid te bieden en het zo weer bij de samenleving te betrekken.
Het basisinkomen is in zijn ogen strikt individueel en onvoorwaardelijk. Individueel: iedereen van achttien jaar en ouder krijgt maandelijks hetzelfde vaste bedrag overgemaakt. Het maakt niet uit of je alleen of met anderen samenwoont. Onvoorwaardelijk: er wordt geen enkele tegenprestatie verlangd. Kun je rondkomen van het basisinkomen en wens je verder in het geheel niets uit te voeren, dan moet je dat zelf weten.
Standings nieuwste boek (Basic Income: And How We Can Make It Happen) is een tamelijk compleet overzicht van argumenten, bezwaren, gevolgen en tot nu toe gedane experimenten. Voor geïnteresseerden een redelijk onmisbaar handboek dus.
Hier vooral aandacht voor Standings centrale argument het basisinkomen in te voeren: in zijn ogen is een basisinkomen geen liefdadigheid, maar een recht. Het is een kwestie van social justice. Elk individu heeft recht op een ‘sociaal dividend’. De planeet waarop wij verkeren, levert een zekere collectieve rijkdom door het bestaan van allerlei natuurlijke hulpbronnen. Daar komt bij dat onze voorouders technische en organisatorische middelen hebben ontwikkeld om die rijkdommen te ontsluiten, middelen die ook tot de collectieve erfenis behoren. Elk individu, zonder uitzondering, zou daar zijn of haar deel van moeten ontvangen.
Daarmee is direct één van de belangrijkste bezwaren tegen het basisinkomen ondervangen. Naast de vraag of we als samenleving een basisinkomen kunnen betalen — Standing denkt uiteraard van wel — is een veel gehoord bezwaar: waarom zou je iemand geld geven die er niets voor terug doet? In Standings ogen is dat dus een overbodige vraag, je hebt er eenvoudig recht op.
De laatste kabinetsformatie was de langste ooit, maar voor zover ik weet is het basisinkomen daar niet voorbij gekomen. Er lijkt in het calvinistische Nederland weinig draagvlak voor.
Actuele Beschouwingen