Anti- of procyclisch?
25 februari 2017
Direct na de Tweede Wereldoorlog waren economen nogal optimistisch over de mogelijkheid de economie te sturen. Een belastingverhoging hier, een renteverlaging daar en de economie gaat de door ons gewenste kant op. Helaas pakte dat anders uit.
Het aanvankelijke optimisme werd ontleend aan het werk van de Britse econoom John Maynard Keynes, die pleitte voor een anticyclische begrotingspolitiek. De overheid zou tegen de conjunctuurcyclus in moeten gaan. Ging het goed met de economie, dan zouden de belastingen omhoog moeten en de uitgaven omlaag. In economisch slechte tijden zou de overheid juist meer moeten uitgeven en de belastingen verlagen. Zo demp je de conjunctuurcyclus.
Maar er was wel een probleem, waardoor er weinig van terecht kwam. Stel dat de economie er zin in heeft en voorspoedig groeit. In die stiuatie zouden politici dus de hand op de knip moeten houden en de belastingen verhogen. En dat is lastig te verkopen aan hun kiezers. Is er wat te verdelen, moet er bezuinigd worden.
De verkiezingsbeloften in de aanloop naar 15 maart laten dan ook geen spoor van een anticyclisch beleid zien. Integendeel. De meeste partijen willen meer uitgeven en de belastingen verlagen. De toch al goed draaiende economie wordt zo nog verder aangejaagd. Een procyclisch beleid dus.
En dat was de afgelopen periode steeds zo. Vanaf 2008, toen de economie in mineur was vanwege de kredietcrisis, heeft de overheid een historisch ongekende bezuinigingsoperatie uitgevoerd. Met eveneens een procylisch effect. De toch al zwakke economie werd nog verder verzwakt.
De conclusie is dat een anticylisch beleid moeilijk te verkopen is en dat een procyclisch beleid veel instabiliteit met zich meebrengt. Er zijn daarom verstandige ministers van Financiën geweest, zoals Jelle Zijlstra en Gerrit Zalm, die stelden dat de overheid noch het één noch het ander moet doen, maar een stabiel element in de economie zou moeten zijn. Stel op basis van de geschatte economische groei een stabiel groeipad voor de overheid vast en wijk daar niet van af.
Zo’n beleid resulteert in slechte tijden automatisch in een begrotingstekort, in goede tijd in een overschot. Zo creëer je rust op het front van de overheidsfinanciën. Misschien iets voor een nieuwe minister van Financiën.
Actuele Beschouwingen